Afgelopen zaterdag (18 december) stonden er in de
Volkskrant twee artikelen betreffende het schilderij "De Nieuwe Mensch" van
Henri van de Velde. Van de Velde (1896-1969) schilderde het in 1939, in opdracht. Die opdracht hield in dat het schilderij uitdrukking moest geven aan het nationaal-socialistische ideeëngoed. Dat lukte zo goed dat Anton Mussert, die het schilderij in april 1940 cadeau kreeg, het in zijn werkkamer in het hoofdkantoor van de NSB aan de Maliebaan in Utrecht liet ophangen,
naast een portret van Adolf Hitler. Na de oorlog verdween het schilderij uit zicht en na verloop van tijd werd er vanuit gegaan dat het verloren was gegaan, totdat ..... het in 2003 in België weer opdook. Het Rijksmuseum in Amsterdam toonde meteen belangstelling en wist het schilderij te verwerven. Men beschouwde het, vooral vanwege de geschiedenis van het schilderij, als één van de historische topstukken. Het kunstwerk werd dan ook ingepland in de vaste presentatie voor na de heropening in 2013, echter met de nadruk op 'werd'. Het voortschrijdend inzicht heeft het Rijksmuseum anders doen besluiten. Het schilderij is bij nader inzien niet vernieuwend genoeg geweest om aan het publiek getoond te worden. Met andere woorden, het verhaal van de eigendomsgeschiedenis heeft het onderspit moeten delven in de strijd tegen de artistieke kwaliteit van het schilderij.
Neffens my jammer.
Naar aanleiding van deze artikelen moest ik denken aan een aanwinst van Tresoar, een jaar of vijf geleden. We kregen toen een exemplaar van het
Nationaal-Socialistisch Jaarboek van de NSB over 1942 (het exemplaar rechtsonder). Eigenlijk viel het buiten de
acquisitiecriteria. We beschikten namelijk al over een exemplaar (linksonder), en
omdat het een niet-Fries drukwerk betrof was een tweede niet nodig. Maar soms maak je een uitzondering. Wat was er aan de hand? Het al eerder genoemde hoofdkwartier van de NSB in Utrecht werd tijdens de bevrijding door o.a. de toenmalige inspecteur of commissaris van politie in Utrecht, een zekere Van Roosmalen, in beslag genomen. Veel spullen in het pand zijn destijds uit pure woede vernietigd, maar het jaarboekje, dat in het bureau van Mussert was gevonden, nam hij mee. En dat maakt nu juist het verschil tussen het linker en het rechter boekje. Beide zijn qua uiterlijk exact gelijk aan elkaar. Zo tellen ze alle twee 372 pagina's en in elk staat op pagina drie een foto van de leider. En toch laat ik bij rondleidingen het rechter exemplaar zien, en niet het linker, vanwege het bijzondere verhaal erachter.
Bron: Bibliotheekcollectie Tresoar
En, denk ik nu, misschien heeft Mussert dat jaarboekje wel in handen gehad terwijl hij starend naar het schilderij "De Nieuwe Mensch" .......
Geen opmerkingen:
Een reactie posten