Tresoar met boerenmeid in hooiberg?

Het is altijd een merkwaardige ervaring als je een onbekend woord dat je 'voor het eerst' leest en er dan de betekenis van leert kennen, je datzelfde woord - meestal snel daarna - één of meerdere keren opnieuw onder ogen krijgt. Ik had die ervaring vorige week weer eens nadat ik voor ding 10 één van de artikelen over social bookmarking las. Het ging om het woord 'serendipiteit'. In een artikel op de website www.fontysmediatheek.nl, waarin wordt ingegaan op het verschil tussen taxonomie en folksonomie las ik de volgende zin, die één van de voordelen van het door gebruikers laten taggen van informatiebronnen aangeeft: "Ze helpen je overigens ook te vinden wat je niet zoekt of waarvan je je niet bewust was dat je het zocht (serendipity)". De omschrijving is neffens my nog mooier dan het woord zelf. Zo mooi, dat ik er meer over wilde weten.
Omdat het woord in het Engels werd gegeven heb ik eerst gezocht in het woordenboek Engels-Nederlands van K. ten Bruggencate (1974), waarin de volgende verklaring wordt gegeven: 'gave om prettige ontdekkingen te doen'. 'Gave' is een gaaf woord, waarvan de betekenis twee dingen suggereert. Ten eerste dat je het (= serendipiteit) kunt hebben, ten tweede dat de één het meer heeft dan de ander.
In het driedelige Groot woordenboek van de Nederlandse taal van Van Dale staat bij serendipiteit: 'gave om door toevalligheden en intelligentie iets te ontdekken waar men niet naar op zoek was.' Intelligentie speelt dus ook een rol. Dat blijkt ook wel uit sommige uitvindingen die zijn gedaan, en waarbij het toeval een grote rol speelde. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de uitvinding van penicilline. Op Wikipedia staat daarover: 'Terwijl [Alexander] Fleming zijn laboratorium opruimde, viel hem op dat een schimmel zich gevestigd had op een kweekplaat met kolonies stafvlokokkenbacteriën en dat rondom die schimmel een zone lag waarin de bacteriën niet groeiden. Later analyseerde hij de door de schimmel uitgescheiden stof en dit bleek penicilline te zijn. Deze waarneming was voor Fleming waarschijnlijk al door tientallen anderen gedaan; maar Fleming was wel de eerste die erbij stilstond.'
Dezelfde bron noemt o.a. het theezakje, Viagra en vloeipapier als andere toevallige uitvindingen.

De oorsprong van het woord ligt in de Engelse taal. In de 18de eeuw gebruikte Horace Walpole het in een brief waarin hij vertelde over een verhaal over 'de drie prinsen van Serendip', die toevallige ontdekkingen deden (Serendip is de oude benaming voor Sri Lanka). Inmiddels wordt of is het woord gebruikt in website-adressen (o.a. www.serendipiteit.com), als naam voor een reisorganisatie en als titel voor een film.

Bron: www.cinemagia.ro

En toen las ik in de VPRO-gids van vorige week een interview met Aleks (Aleksandra) Krotoski. De Amerikaanse wetenschapper presenteert een programma voor de BBC over het Internet en de gevolgen daarvan voor de mens. Boven het artikel stond als citaat : '(...) We verliezen het gevoel van serendipiteit, van gelukkig toeval'. Om haar verhaal naar Tresoar te vertalen, de bezoeker die vroeger dagenlang achter een filmreader zat om bv. de Leeuwarder Courant op een bepaald onderwerp door te nemen, vond geregeld berichten waar hij niet naar op zoek was, maar die hem wel (blij) verrasten. Met de digitale LC word je direct naar de artikelen geleid waar het opgegeven zoekwoord in voorkomt. De kans om verrast te worden is daarmee een stuk kleiner geworden. Neffens my is dat ook wel zo, maar aan de andere kant ...., door social bookmarking kun je óók worden verrast. Zie hiervoor mijn vorige blogbericht.

Wat zou Tresoar met serendipiteit kunnen? In een toekomst waarin de broekriem waarschijnlijk aangehaald zal moeten worden zou een gave om prettige dingen te ontdekken extra welkom kunnen zijn. Meer concreet denk ik eerst aan onze bezoeker die toch wel eens een (geluks)gevoel van serendipiteit moet hebben (gehad). En ik denk dan aan Proefballonnetje 1 van Pi. Wellicht is hier iets te combineren?

Ik sluit af met met een opmerking door de Nederlandse onderzoeker P. van Andel. Hij heeft serendipiteit ooit omschreven als het zoeken naar een speld in een hooiberg, en eruit rollen met een boerenmeid. Van Andel kan het weten, want hij is serendipitoloog.